Pir Ali Baba
Xızır orucun üçüncü ve son günü olan Xeylas günü talip toplumu sabahleyin erkende kalkar, Xızır Miaz-ı (tür.Lokma) özenle pişirilir ve komşulara dağıtılır. Erkekler de, davarların bakım ve ot ihtiyacını tehmin ettikten sonra tıraş olurp yıkanırlar, imkanlar dahilinde temiz elbiselerini giyerler. Ayrıca Xeylas günü Xızır kurbanı usuluna uygun olarak kesilir, kesilen kurbanların eti kapı komşulara, fakir ve fukaraya dağıtılır. Zira kimi talibler de kurbanlık davarlarını Ocağa bağışlar.
Duaların kabul, muradların hasıl olduğu inancı ile, Xeylas günü genç kızlar ve erkekler niyet edip iki addet ufak yağlı ve tuzlu ekmek pişirir. Bu ekmeyin birini bir sırığın ucuna takarak karla örtülü temiz bir yere dikerler; geri çekilip izlenmeye bekler. Bu arada kış kargası bu ekmeyi alıp hangi yüne giderse, evlilik kısmetleri o yürede gerçekleşir. İkinci ekmeyi yatmadan evvel yerler; zira su içmeden yatarlar, gece ruyalarına kim girip su ikram ediyorsa ilerde onunla evleneceğine inanılır.
Bilindiği gibi pek çok diyarda, Xızır’ın ayan ve beyan olduğu kutsal mekanlar vardır. Xızır’ın ismini taşıyan bu kutsal mekanlar şunlardır: Xızır Evi (Bone Xızır), Xızır Çeşmesi (Hêniyê Xızır), Xızır Kayası (Kemerê Xızıri), Xızır Gölü (Golê Xızıri), Xızır Ayağı (Lınga Xızıri), Xızır Nişangahı (Nişangê Xızıri), gibi, daha pek çok diyarda Xızır’a atfedilen kutsal mekanlar vardır. Xızır nebi’nın ismini taşıyan kutsal mekanlar hususi ziyaretlere ve ibadetlere vesile olur.
Talip toplumunun mühim adetlerinden biride, Xızır orucunun çarşamba gecesi musahip canlar birbirinin ziyaret ederler. Bu ziyaretin anlamı ise, geçmiş bir senenin muhasebesi üzerine muhabet edilir ve karşılıklı hediye alıp vermekte addettir. Xeylas günü mezarlıklar ziyaret edilir; Hak’a yürüyen canlar hayır dualar ile anılır. Mezar başında çıla (mum) yakmakta adettir.
*Dersimnews.com
Fotoğraf: Akın GEDİK
