BM'nin 2014 yılının Mart ayı sonunda Japonya'da düzenlediği ve üye ülkelerin katıldığı iklim paneli raporu açıklandı. Bu rapora göre küresel ısınma "ciddi, yaygın ve geri dönülemez" olarak nitelendirildi. Küresel ısınmanın tüm gezegeni olumsuz etkileyeceği açıklanan raporda sağlığımızı, evlerimizi, gıdalarımızı ve güvenliğimizi de tehdit ediyor. Raporda küresel ısınmanın boyutu ve yaşanan iklimsel değişiklikler geri döndürülemez düzeyde.
Küresel ısınmanın yarattığı olumsuz sonuçları çok uzaklara giderek aramaya gerek yok sanırız.
Küresel ısınmaya bağlı olarak yaşanan iklimsel değişikliklerin Dersim’de ne gibi farklılıklar yarattığına bakalım.
-Bu yıl Dersim’e düşen kar yağışı yok denecek kadar az.
-On yıllardır Dersim'de ilk kez don olayı yaşanmadı diyebiliriz.
-Hava sıcaklığı tüm ülkede olduğu gibi mevsim normallerinin çok üzerinde seyrediyor. Bu yılın tarihteki en sıcak yıl olacağı ifade ediliyor.
-2013 Sonbaharında ve 2014 İlkbaharında beklenen yağışlar gerçekleşmedi.
-Su kaynaklarının bazılarında ilkbahar mevsiminde yaşanan artışlar çoğunda yetersiz düzeyde gerçekleşirken, çoğu çeşme ve su kaynağı hala akmıyor ve akacağa da benzemiyor.
-Anafatma su kaynağı her yıl baharda ortaya çıkarken, hala kupkuru.
-Zağge şelalesi bu mevsimde bir önceki yıllarda neredeyse suyun artışından dolayı yanına fazla yaklaşılamazken 3 Nisan 2014 tarihinde çektiğimiz görüntü Zağge şelalesinin Temmuz, Ağustos döneminden farkı yok. Şehre içme suyunun sağlandığı Zağge gözelerinin kuruma durumu söz konusu. Geçen sonbaharda belediyenin faaliyete geçirdiği Zağge-2 hattı biraz daha umut veriyor.
-Munzur, Halbori, Büyükçeşme gibi gözelerde yazın karşılaşabileceğiniz manzara kimseyi şaşırtmasın derim.
-Munzur vadisi üzerinde bulunan Pilvenk deresi, Bali deresi, gibi birçok derede su miktarı en düşük seviyede. Aynı durum Pülümür vadisi üzerinde bulunan Hakis Deresi, Markasor Deresi, Haskar Deresi ve diğer birçok dere için de geçerli.
-Ağlayan kayalarda su yok denecek kadar az.
-Kutu deresi piknik alanında akması gereken kaynaklar hala sessizliğini koruyor.
-Yaz döneminde dereye dönüşme olasılığının olduğu akarsularımızın keyfimizi kaçırabileceğini söylemek yanlış olmaz.
-Köylerde çoğu çeşmelerde sular akmadı. Bu durum yaz döneminde büyük içme suyu sıkıntılarına, tarım, bağ bahçe ve çiftlik hayvanlarının ciddi şekilde içme suyu sıkıntısı yaşamasına sebebiyet verecektir.
-Her yıl metrelerce karın yağdığı ve Nisan ayında Ovacık merkez ve Pülümür gibi merkezlerde yerde karın görüldüğü çoğu alanlarda kardan eser yok.
-Munzur nehri, Pülümür çayı, İksor deresi, Roj deresi ve diğer küçük derelerde ki 2014 Nisan dönemi su akış miktarı Ekim dönemindekinden daha az.
-Munzur ve Pülümür çaylarının birleşimi normal zamanlardaki bir Munzur nehri kadar bile değil.
-Yerleşim yerlerinde ciddi su sıkıntısının yaşanabileceği şimdiden görülmektedir.
-Barajlar bile neredeyse enerji üretemez duruma gelmiştir. Buna dair daha şimdiden örnekler verebiliriz.
-Dersim için tersi bir göç yaşanabilir. Her şeye rağmen Dersim coğrafyası bu açıdan daha şanslı bir bölge olacaktır. En azından Dersim merkezde su sıkıntısı birçok şehirdeki gibi yaşanmayacaktır. Su kesintileri yaşansa da içme suyu açısından ciddi sorunlar yaşanmayacağını söylemek mümkün.
-Bu yıl susuzluk nedeniyle sebzeciliğin yeteri düzeyde gerçekleşmeyeceği görülmektedir. Meyve ağaçlarının sulanması ciddi bir sorun olarak görülebilir. On yılların emeği bağ ve bahçeler susuzluk nedeniyle kuruyabilir.
-Önceki yazımda belirttiğim gibi ciddi bir gıda krizi yaşanabilir.
-Büyük şehirlerin ihtiyacını karşılayan barajlarda doluluk oranı şimdiden en düşük seviyede ve yaşanabilecek sıkıntının şimdiden habercisi.
-Bu durumdan yaban hayatı da olumsuz etkileneceğe benziyor. Doğada ki bitkiler de bu iklimsel değişikler den nasibini alacaktır.
Yaşanması muhtemel su sıkıntısı ve buna bağlı ortaya çıkabilecek olan olumsuzluklara karşı şimdiden önlem almakta fayda var.
NE GİBİ ÖNLEMLER ALINABİLİR?
1. Tunceli Belediyesi başta olmak üzere DSİ ve valilik gibi kurumlar kentimizin yaşanacak su sıkıntısına karşı ciddi projeler ve su kaynağı arayışına gitmeleri gerekiyor.
2.Ana hat içme suyu şebekeleri bir merkezde toplanabilmeli ve önlemler şimdiden alınmalıdır
3. Vatandaşlarımızın su tüketimini ihtiyaçları doğrultusunda en sağlık şekilde yapmaları ve gereksiz yere su tüketiminden kaçınmalıdır.
4. Okul ve askeri tesisler başta olmak üzere kurumlarda su tüketimine dikkat edilmelidir.
5.Zorunlu ve büyük ölçüde su ihtiyacı duyulan temizlik, halı yıkama ve benzeri işlerin şimdiden yapılmaması ve yaza bırakılmaması fayda sağlar.
6. Olası su sıkıntısı yaşanması durumunda belediyenin aşırı su tüketimin önüne geçmesi için suyun birim fiyatını yukarılara çekmesi önleyici olabilir.
7. Belediyelerin şehrin belirli yerlerine sadece içme suyunu karşılama amaçlı çeşmeler kurması önemlidir. Her durumda bu çeşmelerden içme suyu ihtiyacı karşılanmalıdır..
8.Zorunlu olmadıkça bu yıl sulama gerektiren ağaç ekiminin olası koşullar göz önüne alınarak yapılmasında fayda var.
8 Nisan 2014
Haydar ÇETİNKAYA
Dersim Doğa Koruma Gönüllüsü
