Dersimews.com - “Hafif acılar konuşabilir ama derin acılar dilsizdir“ demiş SENECA. Dersim trajedisini en iyi anlatan sözlerden biridir Seneca’nın sözü. Dersim’in derin acılarından biri olan “Dersim’in Kayıp Kızları”nı Gündoğan’lar sayesinde öğrendik. Yönetmen Nezahat Gündoğan ve Yapımcı Kazım Gündoğan, 2010 yılında “İki Tutam Saç – Dersim’in Kayıp Kızları” belgeseliyle Dersim Katliamı’nın bilinmeyen karanlık sayfası aydınlandı. Bu belgesel çalışması olmasaydı Dersim’in Kayıp Kızlarının hikayelerini de öğrenemeyecektik. Gündoğan çifti belgeselden sonra önemli bir çalışmaya daha imza attı. Dersim’in Kayıp Kızlarının öyküleri kitaplaştı.
Yönetmen Nezahat Gündoğan ve Yapımcı Kazım Gündoğan, 2010 yılında “İki Tutam Saç – Dersim’in Kayıp Kızları” belgeseli kitap oldu. Dersim’in Kayıp Kızları-“Tertele Çeneku” kitabı 18 Ekim’de yayımlandı.
Yönetmen Nezahat Gündoğan ve Yapımcı Kazım Gündoğan, 2010 yılında “İki Tutam Saç – Dersim’in Kayıp Kızları” belgeseliyle, ailelerinden alınıp evlatlık verilen Dersimli kızların izini sürmüş ve tarihin karanlık odasında kalmış o kızları gün yüzüne çıkarmışlardı. Şimdi yaklaşık 150 kızın öyküsü bir kitapta toplandı… Gündoğan çiftinin bu çalışması 2005 yılından bu yana süren sözlü tarih çalışmasının bir ürünü.
Ailelerini arayan ve aileleri tarafından aranan o kızları ve unutulmaya yüz tutmuş gerçekleri gözler önüne seren Gündoğan’lar beş yıllık araştırmayla pek çok belge ve bilgiyi okuyucuya sunuyorlar.
Bu kitapla; 1937-38 Dersim katliamında asimilasyon amacıyla zorla ailelerinden alınarak rütbeli askerlere ve eşrafa pay edilen kızların öyküleri ve o yıllara dair karanlıkta kalan tarihsel ve toplumsal gerçeklerle yüzleşilecek.
Dersim tartışmalarının başlamasında ve devam etmesinde önemli bir yer tutan araştırma şimdi; Dersim’in Kayıp Kızları-“Tertele Çeneku” İletişim Yayınları etiketiyle yayımlandı.
Kitap Dersim 38 Katliamı’nda ailelerinden zorla koparılan Dersimli çocuklarının öykülerini anlatıyor. Dersim’in Kayıp Kızları-“Tertele Çeneku” çalışması bu alandaki tek çalışma olması nedeniyle çok önemli bir tarihi belge niteliği taşıyor.
BELGESELDEN KİTABA KAYIP KIZLARIN ÖYKÜSÜ…
Nezahat ve Kazım Gündoğan, yıllarca uğraşarak, sebatla, Dersim’in bu kayıp kızlarının izini sürdüler. Kendileriyle, yakınlarıyla konuştular. Bu kitapta, yüzü aşkın ‘vaka’ yer alıyor: Ailesinden, kökünden koparılmış insanların çile dolu hikâyelerinden parçalar… Annelerin çocuklarından, hatta bazen kendilerinden sakladıkları sırların hikâyeleri…
Kız kardeşim 2-3 yaşlarındaydı. Adı Xece (Hacer). Bizi Ovacık’ta toplamış kafileler halinde Hozat üzerinden Elazığ’a götürüyorlardı. Yüzlerce belki binlerce insan. Yara bere içinde, aç susuz, perişan. Ben 13 yaşlarındaydım. Her şeyi bugün gibi hatırlıyorum. Subaylar güzel kız çocukları almak istiyorlardı. Kız kardeşim çok güzeldi. Bir subay kız kardeşimi annemden zorla almak istedi. Annem vermedi. Pertek köprüsüne geldiğimizde orada mola verildi. Aynı subay tekrar geldi ve annemden zorla aldı. Ağladı. Ne yaptıysa aldı. ‘Evlatlık alacağım. Ona bakacağım,’ dedi subay. Sadece kız kardeşim alınmadı tabii. Çok kız çocuğu alındı. Aynı zamanda amcamın kızı da alınıp götürülüyor. Amcamın kızının adı Tege idi.”
Xece’nin, Tege’nin başına gelenler ‘münferit olay’ değil. 1937/1938 “Tunceli Harekâtı”ndan sonra çok sayıda kız çocuk ailelerinden alındı – kimisi zaten anne babasız kalmıştı. Yatılı okullara verildiler, bazıları da subaylara veya bürokratlara evlatlık olarak teslim edildi. Aslında 1926’dan 1950’ye kadar değişen yoğunluklarla süren bu uygulama, Dersim kırımının vahim cephelerinden biridir.
KİTABIN KÜNYESİ
Adı: Dersim’in Kayıp Kızları
Alt Lejant: “Tertele Çenequ”
Sayfa: 608
Baskı 1.Baskı Ekim 2012, İstanbul
Yazar: Nezahat Gündoğan, Kazım Gündoğan
Editör: Tanıl Bora
Kapak: Suat Aysu
Uygulama: Hüsnü Abbas
Düzelti: Cem Tüzün
