Türkiye’ye iskan olan mübadillerin fotoğraflarını toplayarak belgeleyen Samsun’da yaşayan tarih öğretmeni mübadil Muhammed Kaya, en son 103 yaşındaki mübadil Fatma Çörtük’e ulaşarak sözlü tarih çalışmalarını bir yenisini ekledi. Lozan Barış Antlaşması ek protokolü uyarınca; 1 Mayıs 1923 tarihinden itibaren, din esasına dikkat edilerek Türkiye topraklarında yaşayan Rumlar ile Yunan topraklarında yaşayan Türkler mübadeleye tabi tutuldular. Bu kapsamda göçe tabi tutulan kişilere “mübadil” deniliyor. Samsun’da yaşayan tarih öğretmeni Muhammed Kaya ise mübadil olan kişilere ulaşarak fotoğraflarını belgeliyor. Son olarak Tekkeköy ilçesi Çırakman Mahallesi’nde yaşayan mübadil Fatma Çörtük’ü ziyaret etti. Tarih öğretmeni Muhammet Kaya, " ’Kaya Mübadillerin İzinde’ ismiyle kurduğu sosyal medya da kısa sürede 7 bin 300 mübadilin(1924 öncesi doğumlu) fotoğrafına ulaştım. Yüzlerce ikinci kuşak mübadil ile sözlü tarih çalışması yaptım. Mübadele ile birlikte, Anadolu’da yaşayan 1 milyon 200 bine yakın Ortodoks, Hıristiyan, Rum, Anadolu‘dan Yunanistan’a, Yunanistan’da yaşayan 500 bine yakın Müslüman Türk de Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmiştir. Mübadele ile birlikte, Anadolu’da yaşayan 1 milyon 200 bine yakın Ortodoks, Hıristiyan, Rum, Anadolu‘dan Yunanistan’a, Yunanistan’da yaşayan 500 bine yakın Müslüman Türk de Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmiştir" bilgilerini verdi. 103 yaşındaki Fatma Çörtük ise "Çırakman’a geldiğimizde burada sivrisinek ve hastalık çok fazlaydı. Rumlardan kalan yapı yoktu. Yaklaşık iki yıl boyunca çadır ve barakalarda yaşadık. Evler yapıldıktan sonra daha rahat etmeye başladık. 3 oğlum ve 7 torunum var. Memlekette evimizin yan yana odalarının olduğunu ve kapı yerine kepenk olduğunu hatırlıyorum" dedi.